Przewlekłe spożywanie dużych ilości alkoholu wpływa nie tylko na zdrowie psychiczne chorego, ale również wywołuje wiele destrukcyjnych zmian w jego organizmie. Stłuszczenie i marskość wątroby, choroba wrzodowa żołądka, zapalenie trzustki oraz zaburzenia funkcjonowania układu nerwowego to tylko niektóre z konsekwencji długotrwałego picia.
Chory, poprzez nadmierne picie, zaniedbuje również swoją dietę. Nieprawidłowe odżywianie prowadzi do rozwoju poważnych niedoborów składników odżywczych oraz mineralnych, ze wszystkimi tego następstwami. Dlaczego prawidłowa dieta alkoholika jest tak ważna?
Dlaczego alkohol wywołuje niedobory pokarmowe?
Chory na alkoholizm, przed detoksykacją, w zaawansowanych stadiach choroby może czerpać z picia nawet 50% dziennego zapotrzebowania energetycznego. Niestety alkohol nie jest substancją bogatą w składniki pokarmowe. Zawiera jedynie tzw. puste kalorie, które organizm wykorzystuje bardzo szybko. Choroba alkoholowa sprawia, że rozwijają się zatem głębokie niedobory pokarmowe. Obejmują one zarówno składniki odżywcze (białka, tłuszcze, węglowodany) jak i składniki mineralne (głównie wapń, magnez, cynk oraz żelazo). Jak przewlekłe spożywanie alkoholu wpływa na funkcjonowanie narządów ludzkich?
Szczególnie dużo zmian występuje w obrębie układu pokarmowego – jelit, żołądka, wątroby oraz trzustki. Niedobór białek w diecie zmniejsza ilość enzymów trawiennych produkowanych przez trzustkę, co prowadzi do zaburzeń trawienia. Co więcej, alkohol bezpośrednio niszczy komórki nabłonka przewodu pokarmowego, więc zaburzony zostaje proces wchłaniania strawionych pokarmów.
Ze względu na zmniejszoną ilość białek transportujących we krwi, dezorganizacji ulega przenoszenie składników pokarmowych do tkanek. Dodatkowo, w wyniku zaawansowanego stłuszczenia i marskości zaburzone jest również magazynowanie witamin w wątrobie.
Skutki niedoborów pokarmowych
Uboga dieta alkoholika prowadzi do wielu komplikacji wynikających z głębokich niedoborów wielu składników odżywczych. Zapewnianie niewystarczającej ilości witamin rozpuszczalnych w tłuszczach (ADEK) wywołuje kurzą ślepotę (zaburzenia widzenia po zmierzchu), rozmiękanie kości oraz zaburzenia krzepnięcia krwi. Utrudnione wchłanianie być przyczyną spadku poziomu witamin z grupy B. W konsekwencji prowadzi to do zaburzeń w obrębie układu nerwowego. Na szczególną uwagę zasługuje niedobór witaminy B1, czyli tiaminy, mogącej prowadzić do charakterystycznych dla choroby alkoholowej zaburzeń pamięci oraz równowagi, tzw. zespołu Wernickego-Korsakowa. Dodatkowo niedobór witaminy B12 prowadzi do rozwoju niedokrwistości.
Niedobory obejmują również podstawowe składniki odżywcze, takie jak węglowodany, tłuszcze oraz białka. W przebiegu choroby alkoholowej często obserwuje się znaczne wahania poziomu glukozy we krwi – wzrasta po wypiciu alkoholu, natomiast spada do objawowej hipoglikemii w przerwach od picia. Wynika to z niedostatecznej podaży cukrów z dietą. Dodatkowo niedobór tłuszczów i białek zmniejsza syntezę neuroprzekaźników w mózgu, co zwiększa podatność chorego na wahania nastroju, zachowania agresywne, zaburzenia lękowe oraz depresję.
Objawy związane z niedoborami pokarmowymi mogą bardzo silnie ujawnić się już w pierwszych dniach od rozpoczęcia abstynencji. Zmiana nawyków żywieniowych jest procesem długotrwałym i jej rezultaty nie pojawią się od razu. Sposobem na szybkie uzupełnienie braków w składnikach odżywczych jest detoks alkoholowy. Detoksykacja skutecznie eliminuje objawy niedoborów składników pokarmowych. Pozwala na wyrównanie poziomu minerałów i makroelementów w ciągu jednego dnia oraz odtrucie organizmu z nadmiernej ilości alkoholu i jego metabolitów.
Zaburzenia odżywiania przyczyną częstych nawrotów i niepowodzeń w terapii uzależnień
Dlaczego nałóg alkoholowy powraca?
Odpowiedź na to pytanie jest bardzo złożona, i pewnie stanowi materiał na odrębny artykuł. Jedną z możliwych przyczyn może być niewłaściwa dieta alkoholika.
Jednym z mechanizmów nawrotu nałogu w wyniku złej diety jest niewystarczająca synteza neuroprzekaźników w mózgu. Najlepiej znane neuroprzekaźniki to dopamina i serotonina. Zwykle jest to wynikiem połączenia abstynencji i niewłaściwego żywienia. Alkohol jest silnym czynnikiem powodującym uwalnianie neuroprzekaźników w mózgu, czyli właśnie dopaminy i serotoniny. Brak alkoholu w organizmie, niedobór witaminy B oraz kwasu foliowego powodują spadek syntezy i wydzielania neuroprzekaźników, przez co chory odczuwa silną potrzebę sięgnięcia po butelkę i uzupełnienia tych niedoborów.
Drugim mechanizmem jest hipoglikemia wywołana abstynencją. Chory podczas odwyku odczuwa nieprzyjemne objawy spowodowane niskim poziomem cukru we krwi. Ma wtedy znacznie większą chęć sięgnięcia po butelkę. Alkohol jest przekształcany w organizmie do glukozy, zatem wypicie alkoholu zwiększa jej poziom we krwi, co eliminuje objawy hipoglikemii.
Cele i rola diety podczas odwyku i rehabilitacji
Właściwa dieta pełni niezwykle ważną rolę na każdym etapie uzależnienia. W szczególności kluczowa jest u chorych zaczynających leczenie – po detoksykacji od alkoholu i rozpoczęciu abstynencji. Czasami może przesądzić o skuteczności psychoterapii i farmakoterapii. Głównymi celami prawidłowej diety w alkoholizmie jest uzupełnienie niedoborów neuroprzekaźników w mózgu, poprawienie stanu psychicznego, utrzymanie abstynencji chorego oraz zmniejszenie głodu alkoholowego.
Zwiększona podaż białek (tzw. dieta wysokobiałkowa) powoduje wzrost syntezy neuroprzekaźników w mózgu, co jest skutkiem uzupełnienia kluczowych do tego procesu aminokwasów – tyrozyny i tryptofanu. Dzięki temu spada głód alkoholowy, następuje stabilizacja nastroju, łagodzenie lęków oraz poprawa snu. Taki sam efekt wywołuje unormowanie poziomu cukru we krwi. Dodatkowo przy zwiększonej podaży wielonienasyconych kwasów tłuszczowych poprawie ulegają funkcje wątroby.
Co jeść po odstawieniu alkoholu? Czego unikać? Prawidłowa dieta alkoholika
O tym jakie produkty warto jeść w trakcie leczenia alkoholizmu i po detoksykacji piszemy więcej w artykule Prawidłowy jadłospis przy wychodzeniu z alkoholizmu.
Ogólna zasada jest prosta – jak najmniej cukrów prostych oraz pokarmów przetworzonych. Prawidłowe odżywianie oznacza, że słodycze, fast-foody i białe pieczywo eliminujemy od razu. Co w takim razie jeść? Dieta chorych w trakcie terapii, po detoksie alkoholowym, musi zawierać pokarmy bogate w białko, cukry złożone oraz wielonienasycone kwasy tłuszczowe (NNKT).
Źródłem białka są mięsa, ryby, jajka, soja oraz nasiona strączkowe. Biały chleb oraz bułki należy zamienić na pieczywo razowe, to samo tyczy się do makaronów. Bardzo istotne jest odpowiednie nawodnienie – picie co najmniej dwóch litrów wody dziennie, wprowadzenie do diety zup. Celem jest dostarczenie z pokarmem jak największej ilości składników odżywczych, które organizm będzie mógł wykorzystać do regeneracji w trakcie odwyku od alkoholu.
Dietę najlepiej ustalić z dietetykiem, który na podstawie zapotrzebowania kalorycznego ułoży spersonalizowany jadłospis. Więcej o zasadach właściwego żywienia podczas leczenia znajdziesz na stronie The Recovery Village.
